NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
71 - (1541) حدثنا
عبدالله بن
مسلمة بن
قعنب. حدثنا
مالك. ح
وحدثنا يحيى
بن يحيى
(واللفظ له).
قال: قلت لمالك:
حدثك داود بن
الحصين عن أبي
سفيان (مولى
ابن أبي أحمد).
عن أبي هريرة؛
أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم رخص في
بيع العرايا
بخرصها فيما
دون خمسة أوسق
أو في خمسة
(يشك داود قال:
خمسة أو دون
خمسة) ؟ قال: نعم.
{71}
Bize Abdullah b. Mesleme
b. Ka'neb rivayet etti. (Dediki): Bize Mâlik rivayet etti. H.
Bize Yahya b. Yahya da
rivayet etti. Lâfız onundur. (Dediki): Mâlik'e: Sana Dâvûd b. Husayn, İbni Ebi
Ahmed'in azâdlısı Ebû Süfyân'dan, o da Ebû Hureyre'den naklen rivayet ettiki,
ResûluIIah (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem) beş veskten daha az yahut beş vesklik (beş mi yoksa beşten az
mı dediğinde râvi Dâvûd şekk etmiştir) ariyyelerin göz kararı ile satışına
ruhsat vermiş (değilmi?) dedim. Mâlik:
— Evet; cevâbını verdi.
İzah:
Bu hadîsi Buhari ile
Nesâî «Buyu'» ve «Şurût» bahislerinde; Ebû Dâvûd ile Tirmizî «Buyû'»da muhtelif
râvilerden tahrîc etmişlerdir.
Hadîs-i şerîf râvi
tarafından üstadına okunmak suretiyle rivayet olunmuştur. Buna ilm-i hadîs
ıstılahında «arz-ı semâ'» denir. İmam Mâlik bu şekil rivayeti başkalarına
tercih edermiş. Yalnız hadîsin okunması bittikten sonra üstâd «evet» demez
susarsa, bunun ikrar sayılıp sayılmayacağında ihtilâf olunmuştur. Sahîh olan
kavle göre üstâd hadîsi bilir; ve susması bir mâni sebebiyle olmazsa ikrar
mesabesindedir. Mamafih nizaya mahal bırakmamak için «evet» demesi evlâdır.
Bu hadîs buraya kadar
geçen mutlak rivayetleri takyîd etmekte ve ariyye muamelesinin beş vesk (yük)
de yahut daha azda caiz olacağını göstermektedir. Binâenaleyh mutlak
rivayetlerde de bu kayd mu'teberdir. Ariyyeye kail olanların bu husustaki
kavillerini Zeyd b. Sabit (Radîyallahu anh) rivayetinin (1539) şerhinde gördük.
Şunu da ilâve edelim ki,
Kaadî Iyâd ariyyenin yalnız
hurma ile üzüme mahsus olmayıp bütün meyvelerde yapılabileceğini söylemiş; İmam
Mâlik ile Evzâî'nin mezhepleri de bu olduğunu bildirmiştir.